Inleiding
Hieronder treft u een poging aan tot het weergeven van de geschiedenis van Terbregge. Een poging, omdat het in zijn geheel weergeven van de geschiedenis een compleet boek zou vergen. Wij houden het dus op de belangrijkste hoofdpunten en gaan met reuzenstappen door de geschiedenis heen. Het mag verder ook duidelijk zijn, dat we hiermee niet pretenderen een wetenschappelijk onderbouwde weergave van de geschiedenis te geven. Het gaat om hoofdlijnen van hetgeen wij in andere – wel wetenschappelijk onderbouwde – teksten aantroffen.
Nat moerasgebied:
Het gebied in de omgeving van Terbregge (trouwens de gehele polder) bestond rond de 9e en 10e eeuw uit een nat en drassig veen- en moerasgebied. Er was sprake van veel grillig stromend water met enkele droge plekken. Er moet, vanuit de omgeving van Moerkapelle vanuit een wel, een iets forser waterstroompje hebben gelopen, dat uiteindelijk heeft geleid tot het onstaan van, wat we nu kennen als de Rottemeren en het riviertje de Rotte. Dat waterstroompje liep uiteraard in de richting van de Maas en uiteindelijk kwam het water zo in de Noordzee terecht. Dat grillig kronkelende waterstroompje passeerde veenbulten, waarbij bepaalde veenbulten steviger van structuur geweest moeten zijn dan andere. Dit bepaalde grofweg de loop en de kronkels in de Rotte. Een paar van die steviger veenbulten moet zich hebben bevonden waar nu Terbregge is. Er moet sprake zijn geweest van een aanzienlijke versmalling van het stroompje, zodanig dat het een logische plaats was/ werd om het waterstroompje over te steken. Aangenomen kan worden dat dit oversteken (wellicht via een paar simpele planken?) uiteindelijk is verworden tot een brug.
De brug – de oorsprong:
Dankzij deze vrij uitgebreide inleiding is het eenvoudig om te zeggen dat uiteindelijk de brug “Ter Bregghe” bepalend was voor de naam die we nu kennen als Terbregge. Dit maakt de oorsprong van de naam Terbregge meteen duidelijk. Bij het stroompje en de brug ontstonden woningen en enkele kleine bedrijfjes. De brug was de enige plek tussen Gouda en Zevenhuizen waar men makkelijk het water kon oversteken en dit trok natuurlijk activiteit aan. Het aantal woningen en bedrijfjes groeide gestaag. Na het droogleggen van de polders, werd het karakter van Terbregge in hoofdzaak agrarisch van aard.
Geen formele status:
In tegenstelling tot hetgeen – wellicht – veel mensen denken heeft Terbregge nooit een formele status gehad. Terbregge is nooit een zelfstandige gemeente geweest en heeft nooit een burgemeester of ambtenaren gehad. Terbregge is en was een onderdeel van Hillegersberg – Schiebroek. Deze laatste is ooit wel een zelfstandige gemeente geweest met zelfs en eigen burgemeester. Terbregge is wat men een wel een Buurtschap noemt. Buurtschappen* zijn vaak in de volksmond ontstaan, als benaming voor de locatie van een verzameling van huizen, boerderijen en/of molens. Veel van de oude buurtschappen (zoals Terbregge) zijn ontstaan in gebieden/polders waar men vrij was zich te vestigen.
Slechts de naam Terbregge en het ontstaan hiervan is aan te merken als een vorm van status. Wellicht ook door het ontbreken van de status is er ook nooit sprake geweest van een Gemeentehuis of een andere centrale plaats waar omheen zich mensen hebben gevestigd of het moet wederom de brug zijn geweest, hetgeen overeenstemt met de lintbebouwing die in de loop der tijd op beide oevers is ontstaan. Waarschijnlijk ook door het water (gescheiden) is er geen sprake van een centrale plek in Terbregge.
* Ontleent aan wikipedia
Molens:
In het gebied hebben veel meer molens gestaan dan nu. Er stonden vooral molens om de polders droog te malen en droog te houden Alle molen loosden hun water op de Rotte.
Er hebben echter ook andersoortige molens gestaan zoals olie-, snuif-, molens waar graan werd gemalen en – voor zover wij weten- ook een enkele zaagmolen.
De bij ons bekende molens zijn:
- De Breggemolen (watermolen ten noorden van Terbregge)
- De Vier Winden (graanmolen {staat er nog} aan de Terbregge Rechter Rottekade)
- De buttermolen (watermolen stond op Bergse Linker Rottekade t.h.v. huisnummer 215)
- Een (vooralsnog naamloze) houtzaagmolen(?), stond op Bergse Linker Rottekade t.h.v. huisnummer 151)
- De Prinsenmolen (watermolen {staat er nog} langs het Prinsemolenpad)
- De Bergsche molen (watermolen) ter hoogte van de Prins Bernardkade)
- Molen de Koot (oliemolen) uiteraard aan de Kootsekade)
Verschuiving van het zwaartepunt:
In de huidige tijd (2000 tot 2010) is het zwaartepunt van de bebouwing, als het ware, verschoven naar de polder die voorheen werd aangemerkt als het stoopweg gebied, deze polder werd in nog vroeger jaren aangeduid als “Butterdorp”. In deze polder is recent de Vinexlocatie Nieuw –Terbregge ontwikkeld met ca. 860 woningen.
Verdere wetenswaardigheden:
De benaming “Butterdorp” komt men in de huidige tijd nog tegen in de vorm van de benaming Boterdorps Verlaat, zijnde het sluisje nabij de Streksingel.
Ooit heeft er in Terbregge een hevige brand gewoed. Daar de meeste huizen destijds van hout waren, behoeft het geen betoog dat er sprake was van een forse schade. Er wordt door oud bewoners en in geschriften dan ook gesproken over “de grote brand”. Dit gebeurde in het jaar 1747. Dit als nadruk ten teken, dat een groot deel van Terbregge destijds is verwoest. Nog een ramp die in geschriften is aangetroffen is de ontploffing van de hagelgieterij (dichtbij de Vier Winden) in het jaar 1775.
Tenslotte:
Tenslotte hebben wij met dit stukje geprobeerd een kort en (vooral leesbaar) stukje over Terbregge te schrijven, dit in de hoop u enig inzicht te geven in dit bijzondere buurtschap aan de Rotte.
Opmerkingen/ verbeteringen?:
Wij hebben voor dit stukje bekende bronnen geraadpleegd. Heeft u verbeteringen of heeft u fouten ontdekt in dit stukje, laat het ons dan weten via de secretaris van de Bewonersorganisatie
Wij horen graag van u.
Wellicht herinnert u zich het eerste artikel over de geschiedenis van Terbregge? Hiermee gaan wij nu door en we gaan veel verder terug in de tijd dan we ooit zelf hadden gedacht. In het eerste artikel gaven wij reeds aan dat het gebied waarin Terbregge nu ligt, vroeger een nat moerasgebied moet zijn geweest met vele (kleine) waterstroompjes. Althans, dat nemen wij aan. In dit (leerzame) artikel gaan wij erg ver terug in de geschiedenis. Wij weten dat Terbregge erg oud is en we weten ook dat de naam Terbregge reeds voorkomt in geschriften in de 11e eeuw. Maar dat het nog “effe” vroeger ook al werd bewoond weten we pas sinds kort, we maken u hier nu deelgenoot van, het wordt leuk, leest u mee?
De late IJzertijd:
We geven toe, wij hadden ook nooit geweten dat deze periode ongeveer 250 jaar voor Christus ligt. Ook wisten we niet dat er rond dier tijd al mensen in Terbregge woonden!
Boomstamkano zette ons op het spoor:
In een boek van Paul van der Laar1 over het ontstaan van Rotterdam, ontdekten wij – ineens – een korte opmerking over een gevonden “Boomstamkano bij Terbregge”, op dat moment wordt natuurlijk onze historische nieuwsgierigheid geprikkeld en we kenden natuurlijk ‘geen rust’, voordat we hadden uitgezocht hoe dat nu precies zat. Een Boomstamkano?! Waar en wanneer dan? Bijna onmiddellijk begon onze speurtocht.
Bewoning lijkt ons wel logisch:
We pretenderen in geen enkel artikel, dat hetgeen wij schrijven, ook wetenschappelijk is onderbouwd, dat zou (te) aanmatigend zijn. In dit artikel is dit – ten dele – anders. Dit komt doordat onze beweringen nu wetenschappelijk worden onderbouwd door het Bureau Oudheidkundig Onderzoek Rotterdam (BOOR) van de dienst Gemeentewerken. Dat er mensen woonden in de buurt van water, lijkt ons meer dan logisch. Immers iedereen heeft drinkwater nodig en bovendien is water ook wel handig om in te koken! Afgaande op de vondsten zal het belangrijkste element van het water wel de vis zijn geweest die er in zwemt. Getuige de vondst van vele graatjes, at men destijds behoorlijk wat vis. Ook wel voor de hand liggend lijkt ons. De aanwezigheid van water is – nemen wij – aan dus een belangrijke factor geweest om zich juist in Terbregge te vestigen.
De sluier opgelicht:
De vindplaats van (u leest het goed) een boerderij ligt even ten noorden van Terbregge, net voorbij Bergse Linker Rottekade 345. Dat het 250 jaar voor Christus geen boerderij zal zijn geweest zoals we die nu kennen zal bij iedereen duidelijk zijn. We nemen aan dat het meer gegaan zal hebben over een primitieve vorm van onderdak. Wellicht een hut?
In 1920 werd hier in de buurt ook de Boomstamkano gevonden, overigens staat met deze vondst Terbregge wereldwijd op de (archeologische) kaart. Voorwaar geen sinecure!
Zie bijlage en geniet:
In de bijlage (Lijst van belangrijke archeologische plaatsen in Rotterdam, PDF-bestand) vindt u meer details over de vondst die destijds is gedaan
Tenslotte:
Vond u dit een leuk artikel, heeft u ook een dergelijk leuk onderwerp? Laat het ons dan weten, wij horen het graag,…. of nog beter.
Wellicht heeft u zin om u aan te sluiten bij De Historische Commissie (speciale vaardigheden, behalve een gezonde nieuwsgierigheid zijn niet noodzakelijk).
U bent van harte welkom!